Թատրոնը շատ խորը թաքնված ռումբ է...
Այս անգամ հյուրընկալվել ենք Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ՀՀ ժողովրդական արտիստ, ՀՀ պետական մրցանակի դափնեկիր, պրոֆեսոր Երվանդ Ղազանչյանին:
-Պարոն Ղազանչյան, ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի Ձեր թատրոնը:
-Դժվար է այս ոչ այնքան երիտասարդ թատրոնն այնպես բնութագրել, որ ամբողջական ստացվի: Սա մի հսկայական ճանապարհ անցած կառույց է, և ամենահետաքրքիրը նրա պատմության մեջ՝ ստեղծումն է: 1942 թվական, երբ դեռ հայտնի չէր պատերազմի ելքը, և անգամ ռումբեր էին նետում Թբիլիսիի վրա, հանկարծ Հայաստանի կառավարությունը որոշում է ընդունում ստեղծել երաժշտական կոմեդիայի թատրոն: Այսպիսի բան միայն հայ մարդը կարող էր մտածել:
Մենք հոգևոր ժողովուրդ ենք, և ուղղակի չենք կարող ապրել ոչ միայն առանց թատրոնի, այլև կինոյի, երաժշտության, նկարչության և այլն: Միայն թե հեղափոխությունների պատճառով (անունն ինչ ուզում ես դիր) մարդիկ որոշ ժամանակ մոռանում են այդ ամենը: Հիմաբոլորս դարձել ենք քաղաքագետներ: Ոչ մեկի մտքով չի անցնում, որ դա մասնագիտություն է: Ուզում եմ, որ մեզնից յուրաքանչյուրը զբաղվի իր գործով: Ինձ նյարդայնացնում է, երբ, ասենք, միացնում եմ հեռուստատեսությունը, և մարդիկ, փոխանակ իրենց մասնագիտությունից խոսելու, խոսում են քաղաքականությունից: Կոնկրետ թատրոնում ամենակարևորը մարդուն հասկանալը, նրան ճանաչելը պիտի լինի: Ես արդեն վեց տասնամյակ է՝ այս հրաշալի, այս կախարդական աշխարհում եմ, բայց դեռ չեմ հասցրել ճանաչել մարդ արարածին: Եվ հիմա այդ բոլորը թողնե՞մ, սկսեմ զբաղվել ա՞յլ հարցերով...
Վերադառնանք Պարոնյանի անվան թատրոնին, որտեղով հզոր մարդիկ են անցել, հայ ժողովրդի մշակույթի հիրավի մեծերը: Արդեն քառորդ դար է՝ ղեկավարում եմ այս թատրոնը: Ղեկավարել բառը սխալվեցի, ապրում եմ այս թատրոնում, ծառայում, որովհետև եթե մարդը մի տեղ չծառայի, ղեկավար լինել չի կարող: Ներկայումս մեզ մոտ երիտասարդությունն է բավական ակտիվ: Ամեն տարի թատերաշրջանի սկզբում երկու-երեք երիտասարդ աղջիկ-տղա ենք ընդունում: Շուտով մի նոր ներկայացում կհանձնի երիտասարդ դերասան Արմենը Մարգարյանը: Բեմադրությունն արվել է բոլորին անհայտ մի հայ հեղինակի գործի հիման վրա: Այս պահին ընթացքի մեջ են նաև Շիրվանզադեի և Պարոնյանի ոչ այդքան հայտնի երկու գործերի հիման վրա արվող երկու առանձին ներկայացումներ, որոնց վրա աշխատում են իմ կուրսն այս տարի ավարտած երկու երիտասարդ աղջիկներ: Հակոբ Ղազանչյանն է բեմադրում վրացի հեղինակի մի շատ հետաքրքիր գործ Իոսիֆ Ստալինի մասին՝ կերպարին անդրադառնալով այլ տեսանկյունից: Բավական հետաքրքիր գործ է՝ ճիշտ այսօրվա համար: Գոհար Փոքրիկյանն էլ աշխատում է տոնածառային ներկայացման վրա: Սովորաբար նման ներկայացումները կարծես ձախ ոտքով արված լինեն՝ երեխաներին խաբելու համար, բայց այս դեպքում այդպես չէ: Առայժմ մեր նորությունները սրանք են:
-Ինչի՞ վրա եք կենտրոնանում՝ նոր ներկայացման թեմա ընտրելիս:
-Դերասանական կազմի: Եթե Օթելլոյի դերակատարը չկա թատրոնում, պայմանական եմ ասում, ես «Օթելլո» չեմ վերցնում՝ բեմադրելու համար: Այսինքն՝ պիտի իմանաս՝ ինչպիսի դերասաններ ունես, նաև՝ ինչ տեխնիկական հնարավորություններ, որովհետև մենք գումար չենք ստանում դեկորացիաներ պատրաստելու համար, իսկ ինքնուրույն այդ բոլորի տակից դուրս գալը տառապանքի պես մի բան է: Մեր խաղացանկին նայելիս ինձ շատ դուր է գալիս եղած ներկայացումների ևնրանց ռեժիսորների թիվը: Եթե ունենք քսան ներկայացում, 20-ից 11-ը հրավիրված ռեժիսորների աշխատանքներ են, որովհետև նախ այն ռեժիսորներից չեմ, որ ասեմ՝ միայն ես եմ, նաև չեմ ուզում ինձնով հոգնեցնել խմբին: Ես նաև սիրում եմ համբերատար աշխատել երիտասարդների հետ՝ տալով ինքնուրույնություն: Միայն նրանց ներգրավվածությամբ կկարողանանք նորոգել հայ թատրոնը: Անգամ իմ ներկայացումներում հիմա շատ անցած բաներ եմ տեսնում թե´ ասելիքով, թե´բեմադրական տեսակով: Այդ բոլորը պիտի մաքրել, մանավանդ այսօր, երբ հանդիսատեսի պահանջները հասկանալ չի լինում: Օրինակ՝ լինում է ներկայացում, որի հետ բոլորովին հույս չես կապում, բայց այն կարողանում է 70 տոկոսով դահլիճ լցնել: Եվ դրան զուգահեռ անում ենք ներկայացում՝ համարելով հաջողված, բայց տոմսերը չեն վաճառվում: Պիտի այնպիսի ներկայացումներ բեմադրվեն, որ 3-4 ամիս հետո չպարզվի՝ իզուր ես չարչարվել: Բայց և այնպես, ունենք ներկայացումներ, որ ուղղակիորեն արձագանքում են մեր ժամանակներին, անգամ այս թավշյա հեղափոխությանը, երկրի այսօրվա ու վաղվա խնդիրներին: Ընդ որում, դրանք արել ենք մինչև Նիկոլ Փաշինյանի հետ կապված փոփոխությունները:
-Կարո՞ղ ենք ասել, որ հանդիսատեսի հաճախումների խնդիր ունի թատրոնը:
-Այո´, կա նման տխուր իրողություն, և դրան միայն մեր թատրոնը չէ, որ բախվում է:
-Այդ դեպքում ո՞րն է պատճառը նման վիճակի:
-Առանձնապես պատճառ չեմ գտնում: Եթե ասեմ՝ գումար չունեն, կկեղծեմ, որովհետև մի այնպիսի «անհամ» համերգի կարող են գալ՝ տոմսի համար վճարելով 10-15 հազար, որ կապշես:Եթե ասեմ՝ թատրոնն այլևս մարդկանց չի հետաքրքրում, դա էլ ճիշտ չէ: Մարդիկ հիմա կարծես սպասողական վիճակում են, զարմանալի է, բայց սպասում են: Կարծում եմ՝այս դեկտեմբերից հետո կխաղաղվեն ու ամեն մեկը կանցնի իր գործին: Գոնե ես այդպես կուզեի, որ լիներ:
-Մեր օրերում հումորային հաղորդումները, ներկայացումներն ու սիթքոմներն անընդհատ ավելանում են: Ինչպե՞ս եք կարողանում այնպես անել, որ թատրոնի նշաձողը բարձր մնա:
-Փորձումենք: Միայն թե այդ այսպես կոչված կատակերգություններն ինձ մոտ ավելի շատ լաց են առաջացնում, քան ծիծաղ: Ես մի տեսակ խղճում եմ այդ մարդկանց: Այդ ինչու՞ հանկարծ բոլորը դարձան կոմիկներ: Իրականում մարդ ծիծաղեցնելը դժվար բան է, ավելի հեշտ է լացացնել, հատկապես մեր ժողովրդի դեպքում: Մենք ունեցել ենք կոմիկ դերասաններ, բայց մատների վրա հաշված՝ Թաթիկ Սարյան, Կարպ Խաչվանքյան, Մհեր Մկրտչյան և թույլ տվեք էլ չշարունակել: Կոմիկ դերասան լինելն ի՜նչ զսպվածություն է պահանջում: Այնքան լուրջ պիտի լինես, որ ոչ թե դու ինքդ քեզ վրա ծիծաղես բեմում, այլ դահլիճում ծիծաղեն: «Մազալու» բաներ ենք անում, որ հանդիսատես գա: Դա շատ ցավալի իրողություն է. հրաշալի դերասան-դերասանուհիներ ենք կորցնում՝ նրանց արածների վրա ծիծաղելով: Եթե ժողովուրդը ծիծաղում է, դերասանն ուզում է ավելի ուրախացնել և արդեն չափը անցնում է: Ես այդ ամենին մեծ ուշադրություն եմ դարձնում: Երաժշտական կոմեդիայի թատրոն ասելով իրականում պիտի հասկանանք լրջության թատրոն:
-Դուք այնքան թատրոնի ու կինոյի մեծեր եք տեսել Ձեր կյանքում: Ներկայիս թատրոնի դերասանական կազմն ի՞նչ պետք է անի, որ կարողանա գոհացնել Ձեզ:
-Դժվար ժամանակներ են, մարդիկ շատ վատ են ապրում, մեր խմբի ճիշտ հիսուն տոկոսն ամեն ամիս տուն են տանում 55.000 դրամ: Ես երբեմն ինձ բռնում եմ այն մտքի վրա, թե այդ դեպքում ինչպե՞ս եմ մարդկանցից ինչ-որ բան պահանջում: Բայց այդքանով հանդերձ խնդրում եմ, համոզում, բղավում, պատժում, ներում: Ամեն միջոցի պիտի դիմես, որ կարողանաս խումբը պահել: Եվ անգամ նման իրավիճակում ես ցանկանում եմ, որ առաջին հերթին բարձրացվեն ուսուցիչների աշխատավարձերը, որովհետև այսօր արդեն մենք մեր վաղը թաղում ենք: Կիսագրագետների մի հսկայական բանակ է գալիս, և եթե ուսուցիչը ապահովված չլինի այնքան, որ նորմալ զբաղվի այդ երեխաներով, մեր վիճակը շատ վատ կլինի:
-Ձեր թատրոնի դերասաններին հաճախ կարելի է տեսնել հեռուսատատեությամբ: Այս փաստն արդյոք չի՞ խոչընդոտում Ձեր ամենօրյա աշխատանքին:
-Ո´չ, ես դասավորում եմ այդ բոլորը: Միակ խնդիրն այն է, որ հեռուստատեսությունում մի քիչ լրջանան, և առավել պրոֆեսիոնալ մոտեցում ունենան իրենց գործին՝ չկոտրելով դերասանի թե´ գեղարվեստական հայացքները, թե´ լեզուն: Դա բոլորիս համար է վտանգավոր:
-Պարոն Ղազանչյան, ի՞նչ նպատակներ ունեք որպես թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար:
-Նպատակս այն է, որ լավ հայկական պիեսներ գան թատրոն, որովհետև խորապես համոզված եմ՝ առանց հայ դասականների և ժամանակակից հեղինակների հայ թատրոն գոյություն ունենալ չի կարող: Ռեժիսորների մի մեծ խումբ միանգամից դարձավ ամերիկացի, անգլիացի, իտալացի հեղինակների պիեսների սիրահար: Մեր խաղացանկում 4 հայ դասական կա ՝ Պարոնյան, Օտյան, Շիրվանզադե, Սունդուկյան: Մեր մեծերը հիմնականում հայ դասականների կերպարներով մնացին հանդիսատեսի հուշերում, ինչը չի նշանակում, որ մյուս դերերը լավ չեն խաղացել:Փափազյանին դնում եմ մի կողմ, նա օրենքից դուրս մարդ էր: Հովհաննես Աբելյան՝ Էլիզբարով, գիժ Դանել, Հրաչյա Ներսիսյան՝ Էլիզբարով, Պաղտասար աղբար, Ավետ Ավետիսյան՝ Զամբախով, Զիմզիմով, Դավիթ Մալյան՝ Թուսյան և այլն: Հայ մարդը պետք է իրենը ստեղծի: Ու՞մ պիտի կարողանաս զարմացնել ամերիկյան կամ անգլիական ինչ-որ մի ոդևիլով, որտեղ կինը խաբում է ամուսնուն, վերջինս էլ երեք սիրուհի ունի և այսպես շարունակ: Դրանք ասելիք չունեցող գործեր են:
-Դուք հիմա ավելի տարիքով եք, քան Ձեր ղեկավարած թատրոնը: Ի՞նչ եք սովորեցնում միմյանց և ի՞նչ եք սովորում միմյանցից...
-Իմ ամբողջ կյանքը սովորել է, սովորել բոլորից՝ սկսած բեմի բանվորներից, մինչև այն ուսուցիչները, որ դաստիարակում էին ուղղակի և անուղղակի ձևերով: Բոլորովին ուրիշ ժամանակներ էին, դա մի ողջ դպրոց էր: Ափսոս, որ թատրոնն այսօր այդ նշանակությունը չունի մեր երկրի համար: Ես հասկանում եմ, որ հիմա դեռ պետական շինարարության խնդիր կա, բազում հոգսեր, բայց թատրոնին, որ շատ հեշտ մարսվող բան չէ, մի աչքով նայել չի կարելի. այն շատ խորը թաքնված ռումբ է...
Արփի Խաչատրյան
