ՄԱՆՎԵԼ ՄԱՄԻԿՈՆՅԱՆ. «Ձեզ հեռու պահեք նենգությունից, պղծությունից և չարությունից, ձեր ժողովրդին, թագավորին, աստծուն ծառայեցեք մաքուր սրտով և հավատարմությամբ»Հայ զինվորականը հազարամյակներ ի վեր իր մեջ մարմնավորել է հայի պատիվն ու կենսակերպը: Հայոց պատմության մեջ շատ են հայոց զինուժի ներկայացուցիչները, որոնց կերպարը դարեդար հայրենասիրության ու պատվի չափանիշ է հանդիսացել սերունդների համար: Նրանցից մեկն էլ հայոց սպարապետ Մանվել Մամիկոնյանն էր:

Էրմիտաժի գանձերի պահպանման և արտահանման վերաբերյալ կոշտ դիրքորոշում ունենալով` նա առանց վարանելու խիստ նամակ գրեց Կրեմլ` անձամբ Ստալինին: Էրմիտաժում շունչները պահած սպասում էին իրադարձությունների զարգացմանը, և պատասխանը չուշացավ. «Ամեն ինչ թողնել Օրբելու հայեցողությանը...»:

Մինչ Թբիլիսիում վերանորոգման անվան տակ քանդում են Արամյանցի հայտնի հիվանդանոցը, Երևանում հիվանդանոց է վերանվանվում:

Երվանդ Լալայանին իրավամբ կարելի է համարել հայ ազգագրության հիմնասյունը: Իսկապես անգնահատելի է նրա վաստակը Հայաստանում ազգագրության` որպես գիտության զարգացման գործում: Նրա մեծածավալ հետազոտությունները, ուսումնասիրությունները Հայաստանում գիտության այդ ճյուղի հիմքը դրեցին:Ապագա գիտնականը ծնվել է 1864 թ. մարտի13-ին Ալեքսանդրապոլում, բանվորի ընտանիքում:

Կայան և Կայծոն ամրոցների տեղադրման հարցը ժամանակին լուրջ տարակարծությունների և բանավեճերի տեղիք է տվել: Սակայն մինչ օրս գիտնականները միասնական եզրակացության չեն եկել, և հարցի կարևորությունը չի նվազել:Տարակարծությունների պատճառները մի քանիսն են: Նախ` ամրոցներից ոչ մեկը մինչ այժմ բավարար պեղված չէ, որի պատճառով ուսումնասիրությունները սոսկ տեսական բնույթ ունեն, իսկ հայ և օտար պատմիչները ամրոցների մասին հաղորդել են անորոշ, երբեմն նաև հակասական և կցկտուր տվյալներ: Որևէ մեկը բերդերի տեղագրական ճշգրիտ նկարագրությունը ...

Հայազգի մաթեմատիկոս, պատմաբան, հայագետ, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ, ԵՊՀ պատվավոր դոկտոր, Սորբոնի համալսարանի պրոֆեսոր Կլոդ-Արմեն Մութաֆյան. այս անունը գուցե լայն հանրությանը շատ հայտնի չէ, սակայն հայկական ու միջազգային գիտական շրջանակներում Մութաֆյանի գործունեությունը ոչ միայն գիտեն, այլև շատ բարձր են գնահատում:

Հայոց պատմությունը հարուստ է փառահեղ, հայրենանվեր գործիչներով: Ցավոք, հայոց պատմության մեջ ունեցել ենք նաև թուլամորթ ու անկամ, անփառունակ գործիչներ, որոնք պատասխանատու պահին, չկարողանալով վեր դասել հայրենյաց շահը անձնական հավակնություններից, ձախողվել են` դառնալով մեծ ողբերգության գլխավոր դերակատար:Նման գործիչներից էր Բագրատունյաց Հայաստանի Հովհաննես-Սմբատ Գ թագավորը (1020-1041):

«Անկախի» օգոստոսի 1-ի համարում (N 30 [193]) ներկայացրել էինք ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի հայաստանյան ներկայացուցիչ Գարիկ Հայրապետյանի հետ հարցազրույցն ու խոսել հիմնականում սեռավարակների, հղիության, ծնելիության թեմաների շուրջ: Խոստացել էինք նաև ներկայացնել մեր զրույցը գենդերային ու ընտանեկան բռնությունների շրջանակում:

Հայոց պատմության երևելի գործիչներից է Կիլիկիայի հայոց թագավորության գահակալ Հեթում Ա Հեթումյան արքան (1226-1270):Պետք է նշել, որ Հեթում Ա-ն` որպես այդպիսին, երջանիկ գահակալ էր: Նա գահ բարձրացավ Կիլիկիայի հայոց թագավորության հզորության գագաթնակետին:

Երբ կալանվածներին բերում են Բագարատի մոտ, նա Լոռվա թագավորից պահանջում է Սամշուլդե բերդաքաղաքը, որը թագավորության երկրորդ քաղաքն էր Լոռեից հետո: Կյուրիկեն, բնականաբար, մերժում է Բագարատի ապօրինի պահանջը:Տաշիր-Ձորագետի Կյուրիկյան թագավորության երրորդ գահակալը` Կյուրիկե Բ արքան (1048-1090), XI դարի նշանավոր ռազմա-քաղաքական գործիչներից է: Կյուրիկե II-ը հորից` Լոռվա թագավոր Դավիթ Ա Անհողինից (990-1048) ժառանգեց մեծ ու բարգավաճող պետություն: Դավիթ Անհողինն իր երկարատև թագավորության ընթացքում կարողացել ...

Դեռ միջնադարից` առանձին հայկական զորամասեր օտար բանակների կազմում բազում ճակատամարտերի են մասնակցել և փառավորել հայոց բազկի ուժը: Բյուզանդական կայսրության մեջ ամենամարտունակը համարվում էին Արմենիակների բանակաթեմի զորքերը, որոնք բացառապես հայերից էին կազմված: Հետագայում հայոց զինուժը տիրապետող էր Եգիպտոսում, մոնղոլներն իրենց նվաճումների ժամանակ պարբերաբար դիմում էին հայոց բանակի զինակցությանը: Եվրոպայում էլ փառաբանվել է հայոց բանակը: Բուլղարիայում հենց հայոց գնդերը արքայական գահ բարձրացրին Կամսարականների ...

Աշխարհի քիչ ժողովուրդներ կարող են պարծենալ, թե գիտեն իրենց ակունքները: Հայը կարող է: Աշխարհի քիչ ժողովուրդներ կարող են փաստել իրենց ինքնության օրը. հայը կարող է: Աշխարհի քիչ ժողովուրդներ կարող են պնդել, թե ումից են սերում` հայը կարող է:Մենք Հայկի զարմն ենք:Հայկ նահապետը հայության ինքնության հիմնադիրը եղավ: Նա ստեղծեց սրբազան հասարակություն, որ առաջնորդվում էր աստվածային օրենքներով:

ՀՀ կառավարությունը բազմիցս կարևորել է ՀՀ-ում տարածքների համաչափ զարգացումն ու մայրաքաղաքի բեռնաթափումը: Այս նպատակով տարաբնույթ միջոցառումների և ծրագրերի մասին էլ է հայտարարել:

Գագիկ Ա թագավորը (990-1020) Բագրատունյաց Հայաստանի թերևս ամենազորեղ տիրակալն էր: Նրա գերիշխանությունը, պատմական Հայաստանի տարածքում գտնվող առանձին թագավորություններից ու իշխանություններից զատ, ճանաչում էին նաև Վրաստանը, Աղվանքը: Գագիկ Առաջինի լրիվ տիտղոսը «Շահնշահ հայոց և վրաց» էր:Գագիկ Առաջինի գահակալումը մշուշով է պատված: Նա հաջորդեց եղբորը` Սմբատ Բ Տիեզերակալին (977-990), որը, չնայած իր մեծադղորդ մականվանը, թուլակամ էր և իր թագավորության ընթացքում թերևս մեկ մեծագույն գործ կատարեց` Անիի ընդարձակումն ...

Դավիթ Ա Անհողինը (990-1048) Լոռվա կամ Տաշիր-Ձորագետի Կյուրիկյան արքայատոհմի երկրորդ գահակալն է: Նա պատմության մեջ չգնահատված տիրակալ է: Դրա պատճառները բազում են. գլխավորը թերևս այն է, որ Դավիթը ոչ թե Անվո հայոց կենտրոնական թագավորության, այլ Տաշիր-Ձորագետի գահակալն էր: Եվ քանի որ նա երիցս փորձ է արել տիրանալ Անվո գահին, պատմիչները նրան սև ու մռայլ գույներով են ներկայացրել:Իրականում, Դավիթ Անհողինը XI դարի հանճարեղ գործիչներից էր և հմուտ զորահրամանատար: