Ինչ են պատրաստել հայերը Խաչվերաց տոնին

Սուրբ խաչի տոնը` Խաչվերացը, որն այս տարի կնշվի սեպտեմբերի 17-ին, վաղ հեթանոսական արմատներ ունի: Ուլը միակ կենդանին է, որ ուտում և փչացնում է խաղողի վազը, այդ պատճառով էլ այս տոնին ուլ են մորթել և թոնրում խորովել: Այստեղից է առաջացել նաև «քավության նոխազ» արտահայտությունը:

Ինչ ուտեստներ են պատրաստել հայերը Խաչվերաց տոնին

Քաշիկա

1 կգ յուղոտ միս

1 կգ ձավար

աղ

Կաթսայի մեջ շերտերով շարել ծեծած ու տաք ջրով թրջած ցորենը և մսի յուղոտ կտորները: Կաթսան ամուր փակել և դնել թոնրում: Քաշիկան պետք է եփել ողջ գիշեր: Ավանդության համաձայն` տոնական ճաշը պետք էր եփել առանց խառնելու, որպեսզի տարին առանց խառնակությունների անցներ:

Ուլի խորովու

Հաճարի ձավարը թրջել աղի ջրի մեջ, մաղով քամել, լցնել յուղով պատած կավե ամանի մեջ: Վրան դարձյալ յուղ քսել և ջուր լցնել` մեկ բաժակ ձավարին երկու բաժակ ջուր: Պատրաստել սոխառած: Ձավարով լցված կավե ամանը դնել թոնրում, վրան կախել ուլը, փակել թոնրի բերանը: Խորովելուց հետո ուլը կտրատել, դնել ափսեի մեջ, մաղադանոսով զարդարել: Ձավարը մատուցել առանձին` վրան սոխառած լցնելով: Տոնական սեղաններին ուլի խորովածը մատուցում են ամբողջական:

Մշոշ

2 բ. ոսպ

1/3 բ. ծիրանաչիր

1/3 բ. սալորաչիր

1/3 բ. ընկույզ

2 ճ. գ. յուղ

2 սոխ

կանաչի

աղ

Ոսպը խաշել, ավելացնել մանրացրած չրերն ու սոխառածը, մատուցելիս խառնել մանրացրած կանաչին:

Ղափամա

1 միջին դդում

1 բ. բրինձ

1 բ. չրեր

1 բ. ընկուզեղեն

2 ճ.գ. յուղ

դարչին

բահար

աղ

Կտրել դդումի գլուխը այնպես, որ կափարիչ լինի իրեն: Ապա մաքրել դդմի միջուկը: Մանրացնել չրերն ու ընկուզեղենը և տաքացնել յուղի մեջ: Ավելացնել բրինձը, համեմել և լցոնել դդմի կեսը: Լցնել ջուրը` ծածկելով բրինձը:

Ծածկել դդումի բերանը իր իսկ կափարիչով և եփել փռի մեջ մեղմ կրակով, մինչև ջուրը ներծծվի, և բրինձն ու դդումը եփեն:

Երևանի գաթա

Առանց թթխմորի պատրաստել շերտախմոր, ծածկել սրբիչով և կես ժամ դնել տաք տեղում:

Պատրաստի խմորը բաժանել 500 գ գնդերի: Յուրաքանչյուր գունդ առանձին գրտնակել 2 մմ հաստությամբ շերտերի և վրան յուղ քսել: Այնուհետև խմորի շերտը երկտակել, նորից գրտնակել և յուղ քսել: Կրկնել 4-5 անգամ:

Շերտավոր դրոժային խմորը գլանաձև փաթաթել ու բաժանել 200 գ կտորների: Յուրաքանչյուր գունդ գրտնակել և դարձնել կլոր բլիթ, բլիթի կենտրոնում դնել խորիզը, բլիթի ծայրերը միացնել, նորից կլոր ձև տալ և նախշել:

Գաթան դնել յուղ քսած փայլաթիթեղի վրա, վրան քսել ձվի դեղնուց և ծակծկել պատառաքաղով: 30-35 րոպե թխել տաք ջեռոցում:

Խորիզի համար անհրաժեշտ են` 800 գ ալյուր, 400 գ շաքարավազ, 400 գ հալած յուղ:

Խմորի համար անհրաժեշտ են` 1200 գ ալյուր, 200 գ հալած յուղ, 15 գ դրոժ, 0,4 մլ գոլ ջուր: Խմորը գրտնակելու և շերտավորելու համար անհրաժեշտ են 300 գ հալած յուղ, երեսին քսելու համար` 4 ձվի դեղնուց: