Փառք Աստծո, որ նկարչությունն իմ կյանքի գիծը դարձավ. Հասմիկ Ավետիսյան
- Տիկին Ավետիսյան, հիշո՞ւմ եք Ձեր առաջին նկարը: Ինչպե՞ս հասկացաք, որ ուզում եք նկարչուհի դառնալ:
- Առաջին նկարը չեմ կարող հիշել, բայց կասեմ, որ 4-րդ դասարանում արդեն հստակ գիտեի, որ նկարչուհի եմ դառնալու: Մայրս դեմ էր, բայց չէր կարող կանգնեցնել:
Մայրս նկարիչ էր, հայրս` ճարտարապետ, մատիտը, թուղթը, գրիչը միշտ մեզ համար կենսական իրեր են եղել: Մայրս ինձ ունեցել է 43 տարեկան հասակում: Ու ստիպված ինձ իր հետ ամեն տեղ տանում էր: Այն ժամանակ շրջիկ խմբեր կային. մեկ օրով, անգամ ամսով ինչ-որ տեղ էին գնում նկարելու համար: 10 տարեկան էի, երբ խմբով Խնձորեսկ էինք գնացել: Մեկ տասնյակից ավելի նկարիչներ մի փոքրիկ բակում հավաքվել ու Զանգեզուրի տարազով մի կարմրաթուշ տատիկի էին նկարում: Որպեսզի չխանգարեմ, ինձ էլ էին թուղթ ու մատիտ տվել: Վերջում, երբ խմբի անդամները տեսան նկարս, աղմուկ բարձրացրեցին, թե անպայման նկարչուհի պիտի դառնամ:
- Ինչո՞ւ էր Ձեր մայրիկը դեմ, որ իր ուղիով գնաք և նկարչուհի դառնաք:
- Հին սերունդն այլ կերպ էր ապրում: Գիտեր, որ կին նկարիչ լինելը բարդ է, դժվար է և՛ նկարիչ լինել, և՛ ընտանիք ունենալ: Դրա համար ուզում էր ինձ կանգնեցնել: Բայց, փառք Աստծո, չեղավ: Ես զգում եմ, որ հենց այսպես պետք է ապրեմ. իմ կյանքում ամեն ինչ նկարչություն է՝ ուտելիքը, հագուստը, մետրոյում մարդկանց դասավորվածությունը:
- Ձեր մայրիկի հայտնի նկարիչ լինելու հանգամանքը չէ՞ր խանգարում Ձեզ ուղի հարթելու գործում:
- Մայրս՝ Ժենյա Հարությունյանը, ռեալիստ գեղանկարիչ էր: Ազնիվ ու բարի էություն ուներ ու դա կար նաև իր նկարներում:
Սկզբնական շրջանում, երբ սկսեցի նկարել, ընդհանրապես մտքումս ուղի հարթելու հարցը չի եղել: Ես գիտեի, որ ուզում եմ նկարել և դա ուզում եմ գրագետ անել: Մեծ տեղ էր գրավում այն փաստը, որ չեմ ուզում` մայրս ինձ համար ամաչի: Երբ սովորում էի, անընդհատ ուզում էի, որ մայրս հպարտանա, քանի որ բոլոր դասավանդողները նրա ծանոթներն էին: Հետո շատ կարևոր բան գիտակցեցի. այնքան էի մորս հետ ռեալիզմով տառապող մարդկանց հետ եղել, որ եկավ մի շրջան, երբ ինձ այլևս չէր բավարարում միայն տեսնելն ու նկարելը: Հասկացա, որ այս աշխարհն ուզում եմ իմ միջով անցկացնել, նոր նկարել, քանի որ ես մարդ անհատ եմ, որն այս աշխարհն իր ձևով է տեսնում ու զգում:
- Ձեր շատ նկարներում դեղինի, ոսկեգույնի երանգներ կան: Եթե անգամ անզեն աչքով դա տեսանելի չէ, միևնույն է, զգալի է: Ի՞նչ է նշանակում դեղինը Ձեր նկարներում:
- Դեղինը կոնկրետ բան չի նշանակում: Բայց նկարչությունը մեր հոգեբանական պատկերն է: Բոլորը տեսնում են նույն իրականությունը, բայց ամեն մեկն իր համար մի բան է ֆիքսում: Իրականության մեջ կան մարդիկ, որոնք ամեն օր պետք է ամպեր տեսնեն, մեկ ուրիշն էլ ամեն օր պետք է փող տեսնի, մեկը պետք է երկրային էմոցիաներ ունենա, մյուսը` երկնային: Նկարչության մեջ աշխարհը տարբեր տեսնելն ավելի ուժեղ է զգացվում: Գույներում հաստատ չես կարող խաբել, դա քո էությունն է: Նկարներս հուշում են, թե դրանք ստեղծելու ժամանակ ինչ էի ապրում:
Ինստիտուտն ավարտելուց հետո մի պահ փնտրտուքների շրջան էր. գունային, գծային վիճակ, հետո ինչ-որ ժամանակ չկարողացա նկարել. երեխաներ, ընտանիք, մութ ու ցուրտ տարիներ: Քանի որ ընդհանրապես չնկարել չէի կարող, սկսեցի գծանկարներ անել: Վերցնում էի հասարակ գրիչ ու թուղթ ու առանց մատիտի ու ռետինի իմ լարված էմոցիաները թղթին էի հանձնում, խնդիր կար, որ չպիտի ջնջեմ, այնքան գրագետ նկարեմ, որ ջնջելու կարիք չլինի, իսկ եթե մի բան դուր չէր գալիս, այնպես պետք է անեի, որ դեֆեկտը դառնար էֆեկտ:
Հետո, երբ այդ փուլն անցավ ու նորից սկսեցի նկարել, գույների բում տեղի ունեցավ: Ուսանողական տարիներին շատ էի սիրում մանրանկարչությունը, ու այս փուլում իմ գույները մանրանկարչական էին: Գույներ, էմոցիաներ, շերտեր. միանգամից բռնկում տեղի ունեցավ, երկու տարում այնքան նկարեցի, որ հանկարծ հասկացա, որ եթե մի փոքր էլ այդպես շարունակեմ` արվեստանոցում էլ տեղ չի լինի:
- Դուք ալբինիզմի թեմայով ցուցահանդես եք ունեցել, որ կոչել եք «Անտեսված գեղեցկություն»: Ինչո՞վ է պայմանավորված Ձեր հետաքրքրությունն այս թեմայով:
- Ժամանակին, երբ մորս հետ գնում էինք ցուցահանդեսների, մի ժամանակակից ոճով նկար տեսա, որը սպիտակ շերտերով էր: Այն շատ տպավորվեց ինձ մեջ: Սպիտակ նկարի միտքն ինձ միշտ հետապնդել է: Մերձբալթիկայում մի միջոցառման ժամանակ կարծես մեկը ասեր՝ ինչո՞ւ ալբինոս չէ որ: Ես նաև շատ եմ սիրում պորտրետներ անել: Պորտրետ անելու և սպիտակ նկարի ցանկությունը միավորվեցին: Արդյունքում 6 ամսում 28 նկար ստեղծեցի: Երբ ավարտեցի, հասկացա, թե ինչու էի տարվել թեմայով. ալբինիզմը տարբերվելու միակ տարբերակն է, որ մարդը չի ընտրում, երևույթ, որ մեկի մոտ մի ռեակցիա է առաջացնում, մյուսի մոտ` բացարձակ այլ: Անգամ մի միտք առաջ եկավ, որ Աստված ալբինոս է եղել: Մելանինը հին Եգիպտոսում կոչվել է աստծո փոշի: Երբ Ադամն ու Եվան դրախտից վռնդվեցին, փոշի՝ մելանին է ցանել վրան, որ պաշտպանի, քանի որ Երկիրը դրախտից տարբեր է եղել: Չէ՞ որ Հիսուսին էլ բոլորը սպիտակ են տեսել: Հիմա էլ շարունակում եմ ալբինոսների նկարել, դեռ չեմ հագեցել թեմայից:
- Տիկին Ավետիսյան, ի՞նչ հոգեվիճակում եք ստեղծագործում:
- Դա էլ է շատ փուլերով փոխվել: Երբ երիտասարդ էի, նկարներս ավելի լավ էին ստացվում ջղայնության պահին, ավելի շատ էմոցիոնալ ու հետաքրքիր էին լինում, հետո շրջան եկավ, որ նկարում էի, քանի որ չէի կարող չնկարել, մուսան մեջդ այնքան է եռում, որ եթե չնկարես` կհիվանդանաս: Բայց նաև չեմ կարող ասել, որ նկարչությունն ինձ համար ամեն ինչ է, շատ սիրում եմ իմ ընտանիքը, իմ կյանքը, քաղաքը և չեմ սիրում բողոքել:
- Իսկ Ձեր նկարներով ի՞նչ եք փոխանցում:
- Ամեն մարդ պետք է ազնիվ լինի իր գործի մեջ, հատկապես` նկարչության, քանի որ, եթե խաղում ես, կնկատեն: Նկարչի խնդիրը բոլորին բավարարելը կամ ուղերձ ուղարկելը չէ, համենայն դեպս, իմ դեպքում այդպես է: Ես աշխատում եմ նախ ինքս ինձ հասկանալ, հետո նկարել ու դա անել գրագետ: Ամեն մեկն իրենն է գտնում նկարում:
- Որպես արվեստագետ որքանո՞վ եք Ձեզ գնահատված զգում, շատ է խոսվում, որ հանրությունը հեռացել է արվեստից և իրական արվեստն այլևս պատշաճ չի գնահատվում:
- Այդ համեմատություններն արվում են սովետական շրջանի հետ: Արվեստն այն ժամանակ կուլտ էր դարձել: Մարդկային կուլտուրայի բարձրացումը շատ մեծ նպատակ էր, հիմա այդ նպատակը վերացել է իրականությունից ընդհանրապես, որովհետև կուլտուրական մարդուն ղեկավարելը հեշտ չէ, մինչդեռ արտաքին հաճույքներից կառչած հասարակությանը ղեկավարելը հեշտ է: Մեր հասարակությունում, քանի որ աշխարհի մակարդակով ավելի պրովինցիալ տեղում ենք, այդ ամենն ավելի սուր է նկատվում: Համաշխարհային մակարդակով մեծ արվեստագետներ ունենք, հետաքրքիր նկարիչներ, որոնք, սակայն, գնահատված չեն: Այն խավը, որը գիտակցում է, որ արվեստը կարևոր բան է, փող չունի, օլիգարխները գումար տալիս են արվեստի այն գործերին, որոնք գիտեն, որ արժեք են, այսինքն` դիտարկում են որպես փող, ոչ թե արվեստ:
- Ձեր արվեստի սիրահարները ի՞նչ կարող են սպասել առաջիկայում:
- Հիմա աշխատում եմ 2*2 չափսի նկարի վրա: Պլաններ շատ ունեմ, բայց այդ մասին խոսել չեմ սիրում, քանի որ երբ ասում ես, կարծես ողջ էներգիադ վատնում ես խոսելու վրա:
Գուցե փոքր ցուցահանդես կազմակերպեմ Ժամանակակից արվեստի թանգարանում, որտեղ այս մեծ նկարը ներկայացված կլինի:
Իսկ ընդհանրապես կարող եմ ասել՝ շնորհակալ եմ Աստծուց, որ որոշել է, որ այսպես պետք է ապրեմ, նկարչության միջոցով հասկանամ աշխարհը և ներկայացնեմ: Ամեն անգամ արվեստանոց մտնելիս ասում եմ` փառք Աստծո, որ նկարչությունն իմ կյանքի գիծը դարձավ:
