2012 թվականից Հայաստանում գործում է «Վերադարձ Հայաստան» հիմնադրամը, որի նպատակն է խթանել հայրենադարձությունը և հնարավորինս դյուրին դարձնել հայերի վերադարձը հայրենիք ամբողջ աշխարհից: Հիմնադրամը կարծեք կամուրջ է հանդիսանում արդեն Հայաստան տեղափոխվածների և նման մտադրություն ունեցողների միջև, ինչի շնորհիվ նրանց միջև տեղի է ունենում փորձի փոխանակում:

Հալեպը վերածվել է աշխարհի կիզակետի: Արդեն անգամ Հայաստանում ճանաչում են դրա փողոցները, ծանոթ են թաղամասերի անուններին: Սիրիայի վրա հարձակվեցին տարբեր կողմերից, սակայն գլխավոր մեղավորը Թուրքիան է, որի նպատակներից է նաև հայկական համայնքի ոչնչացումը:

Հունիսի 27-ին ֆեյսբուքյան օգտատեր Նելլի Շուշի Մարտիրոսյանի գրառումն այն մասին, որ ինքն ամուսնու` Ստեփանի ու փոքրիկ դստեր` Շուշիի հետ ԱՄՆ-ից մեկընդմիշտ վերադառնում է Հայաստան, շուրջ 5700 «լայք» էր ստացել ու հուզել հազարավոր հայերի. «Մամ ջան, մի՛ լացի։ Ես գնում եմ իմ սրտի երկիրն ապրելու։

«Շատերը կարծում են` խենթ եմ, որ Ամերիկան թողել եմ ու եկել Հայաստան: Բայց մարդիկ էլ կան, որ հասկանում են»,- ասում է 35-ամյա Էդվին Միռզայանսը, որ 2011-ից ի վեր Հայաստանում է բնակվում:

Երբ Հայաստանում Քիմ Քարդաշյանին են նվիրում «Պռեգոմեշի» վզնոցը, որի վրա կախված էր սիրիահայ արծաթագործ Գևորգ (Ջորջ) Դոշողլանյանի պատրաստած յուրօրինակ կախազարդը՝ հայերեն «Քե» տառի փորագրությամբ, աշխարհահռչակ աստղը չի կարողանում զսպել հիացմունքն ու բացականչում է. «Աստվա՜ծ իմ, ինչ գեղեցիկ է»:

Անաիս Սանսոնետին երիտասարդ հայ ճարտարապետ է, որն արդեն մեկ տարի է՝ ապրում և աշխատում է Հայաստանում ու իրեն համարում է հայրենադարձ հայ: Նա ծնվել է Փարիզում 1985 թ.: Մայրը պարսկահայ է, որի նախնիները Պարսկաստանի հին հայկական ընտանիքներից էին: Հայրը մոր կողմից հայ է, հոր կողմից՝ կորսիկացի: Ծանոթացել են ուսանողական տարիներին, Լոնդոնում, որտեղ հաճախում էին «Հայ տուն» հայկական կազմակերպություն: Նրանք ամուսնանում են ու տեղափոխվում Փարիզ:

Հարի Քեթենջյանը ծնվել է Բաղդադում, հետո տեղափոխվել է Լիբանան, իսկ 70-ականների սկզբին հաստատվել է Կանադայում:

Սուրեն Հաջյանը կանադահայ ինժեներ-շինարար է, արմատներով Արևմտյան Հայաստանի Մուսալեռ գյուղից: Նրա մայրը Մուսա լեռան հերոսամարտի ականատեսներից է եղել:

Արփենիկը 4 տարեկան էր, երբ 1991 թ. մոր` արվեստաբան Նազենի Ղարիբյանի հետ մեկնում է Փարիզ: Մայրը Հայաստանում «Սիրարփի Տեր-Ներսիսյան» հիմնադրամից կրթաթոշակ ստացած առաջին թեկնածուն էր, որ հնարավորություն էր ստացել ուսումը շարունակելու արտերկրում: «Էնպես որ, մենք չէինք արտագաղթել, մենք մեկնել էինք ուսման նպատակով»,- ընդգծում է նա:

Լեռնա Օզդերը ստամբուլահայ է: Ծնվել, մեծացել է Թուրքիայում, որտեղ կրթություն է ստացել, մասնագիտացել, ապա ընտանիք կազմել: Նա ամուսնու՝ Շանթ Օզդերի հետ վայելում էր կյանքը մինչև 2011 թվականը, երբ մի դաժան իրողութուն խաթարեց ամեն ինչ: Լեռնա Օզդերի եղբայրը՝ թուրքական բանակի զինծառայող Սևակ Բալըքչին, որն ընդամենը 20 օրից պետք է տուն վերադառնար, այդպես էլ չվերադարձավ. ապրիլի 24-ին զորամասում սպանվեց թուրք ծառայակցի ձեռքով:

Ուիլյամ Բայրամյանը ծնվել, մեծացել է Գլենդելում (ԱՄՆ): Նրա պապերը 40-ականների հայրենադարձության ժամանակ Սիրիայից և Լիբանանից նախ եկել են Հայաստան:

Հովիկ Թաշճյանը ծնվել ու մեծացել է Կանադայի Մոնրեալ քաղաքում: Երիտասարդ նկարիչ, գրաֆիկ-դիզայներն արդեն 8 ամիս է` ապրում է Հայաստանում որպես սովորական հայ քաղաքացի: «Մարդիկ կան, որ մեծ ծրագրերով են գալիս, մեծ գումարներ են բերում, որ ինչ-որ գործ դնեն: Ես ուղղակի եկել եմ` մտածելով, որ այն, ինչ Կանադա կընեմ, կարող եմ և հոս ընել: Այո, միգուցե Հայաստանի զորացմանը չեմ օգներ, ներդրումներ չեմ ըներ, բայց կարող եմ գալ ու հոս ապրել: Այս միտքը պետք է դրսի հայերը հասկնան: Պետք է նաև տեղյակ լինեն, որ Հայաստան չեն ...

Երբ շաբաթվա օրերին այցելեք վերնիսաժ՝ այնտեղ շատ սիրիահայերի կտեսնեք, որոնց մեծ մասը զբաղվում է զարդերի վաճառքով: Նրանց մեջ հաճելի արտաքինով, բարձրահասակ մի երիտասարդ կա` մոտ 20 տարեկան, որը նույնպես արծաթյա զարդեր է վաճառում: Քիչ այն կողմ նրա հայրն է` անտիկվար իրերի վաճառակետով: Հայր ու տղա զբաղվում են առևտրով, որ օրվա ապրուստը վաստակեն: Չէ՞ որ ամեն ինչ թողել են Սիրիայում ու ձեռնունայն հասել Հայաստան:

Ոչ հայկական արտաքինով, անգլախոս այս երիտասարդին տեսնողն առաջին հայացքից կմտածի, թե նա օտարերկրացի է, որը Հայաստան է եկել Հյուսիսային Եվրոպայի կողմերից: Կապույտ աչքերի, շիկահեր մազերի և մորուքի տակ, սակայն, հայկական հայացք ու դիմագծեր են թաքնված, ինչը ուշադիր լինելու դեպքում հնարավոր չէ չնկատել:

«Ինչպես վեհաշուք կաղնին է աճում մանրիկ սերմնաբույսից, այդպես էլ ամեն մեծ բան սկսվում է փոքրից»: Այս միտքը կարդում եմ կոսմետիկ բնական միջոցներ արտադրող հայկական «Նաիրիան» ընկերության կայքում: Սա ընդամենը մի պարզ նախադասություն է, որի մեջ թաքնված է մի մեծ ու հետաքրքիր բիզնես նախագծի իրականացման պատմություն: Դրա մասին արժե իմանալ, գնահատել և դրանով հպարտանալ: