Հայոց ձորի ճակատամարտը հայոց պատմության թերևս ամենակարևոր դրվագն է: Այս ճակատամարտում տապալվեց Տիտանյան Բելը, և Հայկ Աղեղնավորը փաստեց հայի հարատևելու իրավունքը: Բացի այդ, Հայոց ձորի ճակատամարտը համաշխարհային ռազմարվեստի պատմության մեջ հանդիպակաց մարտի առաջին նկարագրված օրինակն է:

Կան պատմական իրադարձություններ, որոնց հայությունն անմիջական մասնակցություն չի ունեցել, սակայն դրանք ոչ անմիջականորեն, բայց էապես ազդել են հայ ժողովրդի ճակատագրի վրա: Նման իրադարձությունների շարքը կարելի է դասել 1918 թվականի մարտի 3-ին կնքված Բրեստ-Լիտովսկի բազմակողմ հաշտության պայմանագիրը:

Հայոց հնագույն շրջանի պատմությունը, ցավոք, մշուշով է պատված, և պատմագիտության առաջ շատ հարցեր կան ծառացած, որոնք սպասում են ուսումնասիրողին: Այս առումով Միտտանիի, Արատտայի, Արարատյան թագավորության պատմության ուսումնասիրության կողքին արժեքավոր է նաև Արմե Շուպրիա պետության պատմության ուսումնասիրությունը:

Հայոց քաջամարտիկ ու հայրենանվեր արքայի՝ Արշակ Երկրորդի կառավարման ժամանակաշրջանը՝ 350-368 թվականները, դարակազմիկ էին հայոց պատմության համար: Եվ այդ ժամանակաշրջանի պատմության ուսումնասիրությունը թերի կլիներ, եթե անդրադարձ չարվեր քաջ ու հայրենասեր մի իշխանի՝ Սյունյաց տանուտեր, հայոց սպարապետ Անդովկ Սյունուն, որ նաև հայոց արքայի աներն էր՝ Փառանձեմ թագուհու հայրը:

Հայերն ուր էլ բնակվել են, ոչ միայն բարիքներ են ստեղծել, աչքի են ընկել խաղաղ շինարարական գործունեությամբ, այլև, ըստ հարկի,

1863 թ. Լոռու գավառի Սանահին գյուղում, հայոց հնագույն Արղության-Երկայնաբազուկ ազնվական ընտանիքում ծնվել է հայ ազատագրական շարժման ակնառու ներկայացուցիչներից Իշխանը` Տաշոն՝ Հովսեփ Արղությանը:

Հունիսյան մի երեկո մի խումբ ուխտավորներով դարձյալ ուղևորվեցինք Արևմտյան Հայաստան: Ուղևորվեցինք՝ ևս մեկ անգամ վերագնահատելու ունեցածն ու կորցրածը, ևս մեկ անգամ վերարժևորելու մեր պատմությունը, մեր մշակույթը, մեր անցած ուղին:

Այս երկրի մասին շատերը գիտեն նրա բուրգերով, նշանավոր սֆինքսով, Ալեքսանդրիայի փարոսով, գրադարանով: Եգիպտոսը նաև օծանելիքի հայրենիքն է, այստեղ առաջինն են բարձրակրունկ կոշիկներ հագել, շրթներկ օգտագործել: Մինչդեռ քչերը գիտեն, որ աշխարհի այդ հրաշալիքների կերտման գործում Եգիպտոսի ներկայիս բնակիչներն անմասն են, դրանց կերտողները ղպտիներն էին՝ հին եգիպտացիները:

Խեթերի պատմության ուսումնասիրությունը հետաքրքիր է ոչ միայն համաշխարհային պատմության ուսումնասիրության տեսանկյունից, այլև՝ հայոց պատմության… Առհասարակ շատ ուսումնասիրողներ խեթերին հայ են համարում, իսկ Խաթթին՝ հնագույն հայկական պետություններից մեկը….

«Բժիշկը պետք է օժտված լինի բանականությամբ և պարտքի գիտակցությամբ: Ոչ մի դեպքում չպետք է լինի գինեմոլ, ագահ և շահախնդիր: Նա պարտավոր է սիրել աղքատներին, լինել գթառատ, նվիրված, աստվածավախ, բարոյապես մաքուր: Եթե նա չի կարողանում հասկանալ հիվանդության էությունը, ապա պետք չէ, որ դեղ տա հիվանդին, որպեսզի չարատավորի իր անունը: Իսկ եթե անգետ է, ապա ավելի լավ է նրան չհրավիրել հիվանդի մոտ և ընդհանրապես նրան բժիշկ չհամարել»:Ամիրդովլաթ Ամասիացի